Indikacija za pregled kod dece se ne može zasnivati samo na osnovu kliničkih tegoba tj simptoma, jer neiskustvo dece u njihovom prepoznavanju i davanju netačnih podataka roditelju ili lekaru, može dovesti do potpuno pogrešne dijagnoze. Odluku o UZ pregledu treba ostaviti lekaru.

Pedijatar mora biti upućen u mogućnosti radiološke dijagnostike na osnovu praćenja savremene medicinske literature, uz često neophodnu konsultaciju sa radiologom koji ima kliničko iskustvo u radu sa decom, tj poseduje subspecijalizaciju iz pedijatrijske radiologije.

Savremena ultrazvučna dijagnostika preporučuje ultrazvučni pregled u određenom uzrastu deteta i ponavljanje u određenim vremenskim intervalima kad za to postoje za to objektivni razlozi. Redovni pregledi abdomena dece su jedini način  za blagovremeno otkrivanja tumora u početnoj fazi. Izvan preporučenih pregleda predviđa se UZ dijagnostika zasnovana na dobijenim podacima od strane deteta, roditelja i nakon kliničkog pregleda pedijatra i/ili dečijeg hirurga.

• UZ dijagnostika CNS -a

Ultrazvučni pregled glave omogućava pregled mozga i cerebrospinalne  tečnosti (likvora). Likvor (cerebrospinalna tečnost) okružuje mozak i  kičmenu moždinu i štiti ih od povreda. Ovaj pregled se najčešće izvodi  kod novorođenčadi i odojčadi, zato što im lobanja nije potpuno  formirana. Kod odraslih ovaj pregled je otežan, zato što ultrazvučni  talasi teško prolaze kroz kost.

• UZ kukova

Pravovremena dijagnoza razvojnog poremećaja kuka od izuzetnog je značaja, zbog čega je neophodno uraditi UZ pregled kukova svakom detetu u drugom, petom i eventualno devetom mesecu života. Pored skrining pregleda kukova, naročito je važno na vreme uraditi ultrazvučni pregled u slučaju postojanja kliničkih odstupanja
( + Ortolanijev fenomen, ograničena abdukcija u kuku i dr.) ili faktora rizika za pojavu razvojne anomalije kuka (karlični položaj bebe u materici, pozitivna porodična anamneza na kongenitalnu luksaciju kuka, oligohidramnion majke, deformiteti lokomotornog sistema).

• UZ mekih tkiva – Oboljenja mekih tkiva vrata i grudnog koša

Ovom metodom se meri otpor mekih tkiva u cilju otkrivanja sumnjivih promena i određivanja prirode tumora. Elastografija kao metoda se zasniva na činjenici da svi tumori, a posebno oni najopasniji, zloćudni, pružaju otpor na pritisak sondom.

• UZ dijagnostika abdomena i male karlice – Oboljenja digestivnog trakta

Ultrazvuk trbuha (abdomena) je dijagnostički metod kojim se prikazuje  struktura različitih organa u trbušnoj duplji. To je bezbolan,  neinvazivan način pregleda jetre, žučne kese, žučnih puteva, pankreasa,  slezine, oba bubrega, nadbubrežnih žlezda, mokraćne bešike, prostate  (kod muškaraca), kao i velikih krvnih sudova i limfnih čvorova u  trbušnoj šupljini. Pregled je potpuno bezbolan i traje oko 30 minuta.
Ovim pregledom NE MOŽE se sagledati struktura želuca, tankog i debelog creva zato što su to šuplji organi ispunjeni gasom.

• UZ urotratkta

Često već prenatalno viđena odstupanja u razvoju bubrega i mokraćnih puteva zahtevaju kontrolne ultrazvučne preglede posle rođenja bebe. Postojanje urinarnih infekcija, VUR-a, inkontinencije, bola ili mase u trbuhu, hematurije čest je razlog za ultravučni pregled urotrakta kod dece.

U većini porodilišta i dečijih ustanova savetuju se sledeći ultrazvučni pregledi u novorođenog deteta, neposredno nakon rađanja i u toku prvih mesec dana života.

Sadržaj i vrste ultrazvučnih pregleda

Ultrazvučni pregled mozga (CNS)
Provera eventualnog postojanja destruktivnih lezija CNS (zbog nedostatka kiseonika, K vitamina, nezrelosti mozga kod prevremeno rođenog deteta, i itd.) nastalih u III trimestru trudnoće ili neposredno pred porođaj ili u toku njega.

Ultrazvučni pregled abdomena-trbuha
Ovaj pregled se savetuje u različitim kliničkim stanjima a najčešća indikacija je povraćanje u mlazu koje obično počinje oko 3 nedelje života!

UZ dijagnostika kukova
Ultrazvnučni pregled kukova je neophodan  sa navršenih  mesec dana života u okviru skrininga na urodjeno iščašenje kuka.

Ultrazvučni pregled srca 
Indikovan je ako postoji klinička sumnja od strane pedijatra da postoji  srčana mana .

Razlozi za UZ dijagnostiku:

• Otkrivanje u novorođenčeta neprepoznate urođene anomalije organa i organskih sistema u toku UZ praćenja trudnoće;
• Registrovanje stečene destruktivne promene organa deteta nastalih u toku trudnoće obično u III trimestru i u toku samog porođaja;

Urođene anomalije i destruktivne lezije ne moraju biti obavezno klinički na vreme prepoznate nakon rađanja deteta.

Indikacija za pregled dolazi najčešće od strane pedijatra.

Razlozi za UZ dijagnostiku

1. Pojava simptoma:

• povišena temperatura, nenapredovanje deteta, uznemirenost, “bezrazložni” plač deteta, promena boje kože deteta u toku plača, neadekvatan položaj očnih jabučica, napeta velika fontanela (deo na poglavini gde se sastaju kosti lobanje koja još nije srasla i na tom mestu je koža glave blago utonuta kada nema povećanog intrakranijalnog pritiska), povraćanje, bljuckanje, preveliki i nagli porast trbuha deteta, neadekvatan izgled i miris mokraće i stolice, učestalo pražnjenje mokraće i stolice, neadekvatne laboratorijske analize krvi i mokraće, neadekvatno disanje itd.

2. Nedovoljnost ultrazvučne dijagnostike u trudnoći i drugi razlozi:

• Ultrazvučnom dijagnostikom otkrivamo do tada ne registrovane urođene anomalije mozga, organa stomaka i male karlice, embrionalne tumore itd. Ovakve situacije ne moraju biti prepoznate na prvom UZ pregledu tek rođenog deteta, ili taj pregled nije ni izvršen. Nekada embrionalna greška svoje sonomorfološke karakteristike – (ultrazvučni izgled izmenjene građe organa) ispoljava kasnije, ne u prvim danima života. Za ovo nam najbolje služi primer urođene stenoze izvodnog trakta bubrega jer je uvek smanjena količina urina nakon rađanja deteta a tek se kasnije funkcija bubrega u potpunosti ispoljava te je tek tada procena stenoze adekvatna.

Nažalost i veliki broj urođenih anomalija ne biva prepoznat ne samo u prvim danima života nego još u samoj trudnoći. Razlozi za ovo su njihovo nepoznavanja od strane lekara, ili neadekvatna ultrazvučna oprema i/ili premalo vremena za UZ pregled trudnice.

Ipak i neke od urođenih anomalija organa i organskih sistema čoveka se i ne mogu jasno diferencirati u toku same trudnoće, zbog njihove velike sonomorfološke sličnosti, dok druge nemaju sonomorfološku podlogu koja bi ukazala na njihovo postojanje. Ipak se mora naglasiti da se veliki broj urođenih nepravilnosti ipak može otkriti UZ dijagnostikom u toku same trudnoće.

Postoje i objektivni parametri kao što je debljina trudnice, položaj posteljice, manjak plodove vode itd. koji otežavaju ultrazvučni pregled u trudnoći bez obzira na kvalitet aparata i znanje lekara. Samo pregledi načinjeni u odgovarajućim vremenskim intervalima mogu smanjiti grešku u toku praćenja trudnoće.

Neki tumori započinju rast u drugoj polovini trudnoće kada ne moraju biti otkriveni zbog male veličine, drugi počinju da se tek razvijaju nakon rađanja deteta. Takođe u toku trudnoće mogu nastati infekcije koje dovode do izmene građe organa vidljive tek nakon rađanja deteta.

Sadržaj i vrste ultrazvučnih pregleda

Napomena:
Vrste UZ pregleda su istovetne kao i u prvoj godini života. Razlozi za preglede i sadržaj UZ pregleda mogu biti isti mada su često vezani samo za ovu starosnu dob.

Ultrazvučna dijagnostika CNS

U 2. godini života često je još moguć pregled mozga ali nakon toga zatvaranjem šavova kostiju lobanje ovaj pregled je otežan i treba da ga zameni magnetna rezonanca. Ako postoji sumnja u postojanje neadekvatne moždane cirkulacije prvi pregled treba da bude ultrazvukom.

Ultrazvučni pregled mekih tkiva

Pregled pljuvačnih žlezda, štitne žlezde, limfnih žlezda vrata su u domenu UZ dijagnostike. Najčešće je dovoljna observacija pedijatra pre postavljanja indikacija za ultrazvučni pregled.

Ultrazvučni pregled abdomena i male karlice

Ultrazvučni pregled dece ove starosne dobi podrazumeva pregled svih organa abdomena i male karlice. Podaci koje daje dete nisu uvek pouzdani, a klinički pregled često nije dovoljno informativan.

• U ovom predškolskom uzrastu savetuje se pregled abdomena deteta u različitim kliničkim situacijama. Naime i dalje postoji mogućnost pojave tumora naročito bubrega ili malignih oboljenja limfnih žlezda (limfom) trbuha. Bilo koja limfna žlezda na ili u telu deteta ako je uvećana ili postoji veći broj limfnih žlezda zahteva ultrazvučni pregled radi procene morfologije i tipa njihove vaskularizacije-prokrvljenosti.
• Kod postojanja čestih stolica sa bolovima praćenih krvarenjem a kod sumnje na postojanje Chronove bolesti i ulceroznog kolita prva metoda je pregled cevastih organa nakon pripreme, sa ili bez ispunjavanja debelog creva tečnošću.
• Ultrazvučna dijagnostika žučnih i pankreasnih puteva kod sumnje na postojanje ciste holedohusa, ciste pankreasa i njegovog hroničnog zapaljenja.
• UZ dijagnostika jetre kod sumnj na postojanje primarnog tumora jetre (hepatoblastoma) i žučnih puteva (Botrioid sarkoma), kod sumnje na postojanje ciroze jetre sa procenom postojanja kolateralne cirkulacije (važno je određivanje postojanja variksa jednjaka)
• Procena postojanja vezikoureteralnog refluksa (VUR) i njegovog stepena i eventualnih njegovih posledica sa otkrivanjem klinički signifikantnog VURa.
• Provera nadbubrežnih žlezda i jajnika u dece sa preranom pojavom maljavosti po telu ili polnim organima.
• Ultrazvučna dijagnostika mišića i pojedinih zglobova

(ramena, lakta, doručja, skočnog zgloba).
Razlozi su najčešće povrede ili “bezraložni” otoci samih zglobova. Nekada je potrebno nakon UZ pregleda uraditi i rendgenski snimak koštanih struktura.

Pojava tumora trbuha od 6 godine se smanjuje ali se oni mogu i dalje javljati, rastu dugo bez tegoba i obično se nedijagnostikuju u svojoj početnoj fazi. U ovom uzrastu dominiraju hematološki tumori.
Sklonost ka febrilnim stanjima nepoznate etiologije se znatno smanjuje. Dominiraju hronične bolesti čiji početak može biti još u trudnoći ili kasnije. Povećava se učestalost traume i akutnih patoloških stanja.

Posebno treba navesti neka stanja u kojima je UZ dijagnostika prva dijagnostička procedura:

• Zapaljenje slepog creva
• Hronična zapaljenja debelog i tankog creva (Chronova bolest i Ulcerozni kolitis) i polipi debelog creva
• Trauma-povrede parenhimatoznih organa trbuha, Limfne žlezde
• Tumori trbuha
• Ciste jajnika
• Tumori jajnika
• Dojke
• Meka tkiva, zglobovi, mišići, krvni sudovi
• Testisi
• Želudac
• Žučni putevi, žučna kesa
• Arteriska hipertenzija (Povišen pritisak može biti prisutan i u dečijem dobu)
• Štitna žlezda i pljuvačne žlezde
• Ciroza jetre, portna hipertenzija